Jedna, czy dwie lampki? A może ekran?
To, że sposób postrzegania dowolnej rzeczy zależy przede wszystkim od jej oświetlenia, jest oczywiste. Nie bez powodu zatem słowo "fotografia" wywodzi się od kombinacji greckich słów photos ("światło") i graphein ("rysować") – oznacza więc tyle, co "rysowanie światłem".
Odpowiednie ustawienie lamp w naszym studiu pozwoli uzyskać bardzo różnorodne zdjęcia nawet zupełnie niepozornych przedmiotów. Zaczniemy od podstaw, czyli od wpływu liczby źródeł światła na wygląd fotografowanego obiektu.

Pojedyncze źródło światła świecące bezpośrednio na przedmiot. Nie jest ono od niczego odbijane ani w żaden sposób rozpraszane.

Pojedyncze źródło światła padające bezpośrednio na przedmiot tworzy bardzo ostre cienie. Jedna strona fotografowanego obiektu jest silnie oświetlona, podczas gdy druga kryje się w cieniu. Powstają w ten sposób silne kontrasty pomiędzy jedną a drugą połową zdjęcia. Na ogół nie wygląda to zbyt dobrze, jednak umiejętnie wykorzystane może dać interesujące rezultaty.

Pojedyncze źródło światła świecące bezpośrednio na przedmiot. Z drugiej strony przedmiot jest oświetlany przez światło lampki odbite od styropianowego ekranu.

Jeżeli dysponujemy tylko jedną lampką i chcemy w niewielkim stopniu rozjaśnić cienie zasłaniające jedną stronę przedmiotu, ustawiamy po drugiej stronie sceny biały styropianowy ekran (dla zwiększenia jego właściwości odbijających możemy go okleić srebrną metalową folią spożywczą) lub fotograficzną blendę. Nie zapewni nam to równomiernego oświetlenia sceny, ale złagodzi kontrasty wywołane użyciem pojedynczego źródła światła.

Pojedyncze źródło światła świecące bezpośrednio na przedmiot. Z drugiej strony przedmiot jest oświetlany przez światło lampki odbite od styropianowego ekranu.

Wariant oświetlenia sceny z dwiema lampami rozmieszczonymi po obu jej stronach zapewnia najbardziej równomierny rozkład jasnych i ciemnych obszarów na zdjęciu. Jednak należy pamiętać, że w przypadku przedmiotów o niezbyt zróżnicowanej powierzchni, spowoduje to nieprzyjemne wrażenie "spłaszczenia" fotografii. Warto jednak zacząć przygodę z fotografią studyjną właśnie od tego typu oświetlenia, aby następnie zacząć eksperymenty z ciekawszym rozmieszczeniem lamp.

Ten sam przedmiot oświetlony na różne sposoby będzie zmieniał swój wygląd na zdjęciu. Czasem różnice te będą bardzo duże, warto więc wypróbować różne warianty.

Oczywiście nie są to jedyne sposoby oświetlenia sceny od frontu. Bardzo dobre efekty uzyskamy, jeśli nie będziemy kierować lamp bezpośrednio na przedmiot, ale odbijemy światło od ekranu lub umieścimy pomiędzy źródłem światła a sceną rozpraszacz (dyfuzor) wykonany z kalki technicznej lub białego, cienkiego materiału. Uzyskane w ten sposób oświetlenie będzie bardziej miękkie i lepiej się nada do fotografowania przedmiotów o delikatnych kształtach i fakturze.

Rzeźbienie kształtu światłem
Im bardziej złożoną strukturę przestrzenną ma fotografowany przez nas obiekt, tym ciekawiej możemy go przedstawić poprzez różnorodne oświetlenie. Wrócimy teraz do opisanego wcześniej przykładu ze zdjęciem małej makówki. Ma ona symetryczny, beczkowaty kształt, który pozwala wypróbować kilka ustawień lamp, a przy tym dość zróżnicowaną powierzchnię, co powinno pozwolić wykonać kilka ciekawych zdjęć.

Najprostszy rodzaj oświetlenia sceny, czyli obydwie lampki ustawione z przodu, świecące bezpośrednio na fotografowany przedmiot. Nadaje się doskonale do wykonywania prostych zdjęć produktów, np. do zaprezentowania na aukcjach internetowych.

Najprostsze jest oczywiście opisane już wcześniej oświetlenie frontalne, czyli lampki umieszczone po obu stronach fotografującego (większa odległość oświetlenia od sceny pomoże złagodzić duży kontrast zdjęcia) skierowane bezpośrednio na obiekt. Uzyskane w ten sposób zdjęcie przypomina jednak klasyczną fotografię produktową – jest poprawne, ale raczej nie przyciąga uwagi. Sytuację ratuje zmniejszenie głębi ostrości, dzięki czemu udało się zaakcentować przestrzenność przedmiotu.

Oświetlenie boczno-tylne pozwala uzyskać ciekawsze rezultaty. Lampy ustawiamy tak, aby nie oświetlały tła oraz na tyle daleko od osi optycznej obiektywu, aby nie powodowały powstawania flar.

Oświetlając fotografowany przedmiot z obydwu boków braliśmy pod uwagę jego beczkowaty kształt. Ponieważ lampki nie były tym tym razem skierowane na tło, powstał znacznie większy kontrast pomiędzy nim, a makówką. To, w połączeniu z ciekawą strukturą przestrzenną obiektu (i związaną z tym grą świateł i cieni) uczyniło zdjęcie ciekawszym.

Przedstawiony typ oświetlenia nosi w żargonie filmowców, fotografów i techników teatralnych nazwę kontry. Jego pierwotnym zadaniem było wyodrębnienie filmowanych przedmiotów i osób z tła. Jak widać, można je też stosować samodzielnie, w celu uzyskania nietypowych ujęć.

Po wyłączeniu jednej lampki i przesunięciu drugiej nieco bardziej do tyłu i w dół uzyskaliśmy jeszcze inny efekt. Górna część makówki jest zupełnie ciemna, podczas gdy dolna, okrągła jest wyraźnie jaśniejsza. Cały przedmiot wyraźnie odcina się od tła – zarówno w obszarze ostrości zdjęcia jak i poza nim.

Aby różnice pomiędzy przedstawionymi zdjęciami były lepiej widoczne, wszystkie fotografie wykonano bez zmieniania pozycji aparatu i obiektu. Jedyną przyczyną różnic pomiędzy tymi trzema ujęciami jest światło.

Trzy sposoby oświetlenia makówki pozwoliły uzyskać trzy zupełnie różne zdjęcia. Choć ciągle jest to ten sam przedmiot sfotografowany z jednej strony, to jednak zdjęcia wyglądają inaczej. Przyczyną tego jest jego przestrzenna budowa oraz różnice w oświetleniu. Oczywiście nie są to jedyne możliwe przykłady ustawienia lamp. Odkrycie innych interesujących wariantów pozostawiamy jednak Wam.

Do dzieła!
To zadziwiające, że przy tak skromnych środkach włożonych w konstrukcję domowego mini studia, efekty naszej pracy ogranicza jedynie nasza wyobraźnia. Jest to najlepszy przykład na to, że pomysłowy fotograf tematy do zdjęć znajdzie dosłownie wszędzie i aby je zrealizować wcale nie potrzebuje skomplikowanego sprzętu. W tym artykule opisaliśmy jak zbudować studio i podaliśmy kilka przykładów jego wykorzystania. Reszta zależy już tylko i wyłącznie od Was. Zachęcamy do dalszych eksperymentów. Pokażcie, że twierdzenia o "zestarzeniu się" lub wręcz anachronizmie fotografii studyjnej jest mocno przesadzone. A przede wszystkim bawcie się dobrze fotografią, w zaciszu Waszych domów.

Zobacz także:
Zrób to sam: modernizujemy fluorescencyjne panele oświetleniowe
Wiem, co kupuję: lampa błyskowa
Wiem, co kupuję: karty pamięci
Wiem, co kupuję: statyw
Wiem, co kupuję: akumulatory i baterie
TEST: Pantone Huey Pro – skalibruj monitor i zapomnij o problemach z kolorem
Zrób to sam: Budujemy fotobank za 250 zł