Tytuł wystawy i projektu to pogardliwe określenie ludności pochodzenia niemieckiego wyznania ewangelickiego a dokładniej luterańskiego. Tak często nazywano ich na Kaszubach, gdzie przeważali katolicy obrządku rzymskiego, narodowości polskiej (kaszubskiej), czasem pochodzenia niemieckiego. Kaszubi i Lutry żyli obok siebie przez setki lat, zagroda w zagrodę, dom w dom. Była między nimi zarówno zgoda, jak i niechęć. Łączyły ich interesy, więzy krwi, praca w polu na nieurodzajnej ziemi, bieda, a często też szczere przyjaźnie. Niechęć i wrogość najczęściej były podsycane z zewnątrz przez konflikty na tle narodowościowym. Wszystko skończyło się z nadejściem II wojny światowej. Przemoc Nazistów zrodziła nienawiść do ludności niemieckiej. Ostateczny kres wzajemnych kontaktów Kaszubów i Luteran nastąpił w 1945 roku, kiedy to jedną decyzją zakończono okres kilkusetletniego sąsiedztwa. Pozostały domy, gospodarstwa, świątynie, cmentarze. W opuszczonych domostwach pojawili się nowi sąsiedzi. W kościołach zamalowano wizerunki Marcina Lutra. Stopniowa pamięć miejscowych o tych, którzy musieli odejść, zatarła się. Coraz mniej było śladów po dawnych mieszkańcach. W latach 70. "zniknęła" większa część miejskich cmentarzy ewangelickich. Te na wsiach powoli zarastały, ale trwały. Do dziś pozostało ich niewiele, a fakt ich nielicznej obecności to świadectwo skutecznego wymazania z historii obecności innej nacji. Poprzez zawirowania dziejowe obarczonej winą, skazanej na wygnanie i wyrugowanej z pamięci zbiorowej.

Bez tytułu, Hopowo, 2015–2017, fot. Leszek Żurek

Artysta wizualny Leszek Żurek szuka dziś sposobu na przywrócenie atmosfery tamtego świata przeszłości w swoich czarno-białych fotografiach. Formalnie sięga po środki podnoszące napięcie i dramaturgię zdjęć, jak na przykład wielokrotna ekspozycja czy element ruchu. Tematycznie tworzy dokument wyobrażony we własnej pamięci i złożony z zasłyszanych historii. Jego fotografie są próbą oddania indywidualnej narracji i wytworem nieobiektywnej dokumentacji śladów ludzi i świata minionego. Nawiązuje do graficznej dokumentacji obiektów archeologicznych Piranesiego, w których autor poszerzał realnie istniejące budowle o własne widzenie zachowanych fragmentów starożytności.

Bez tytułu, Przebędowo, 2015–2017, fot. Leszek Żurek

Wystawie towarzyszy katalog poszerzający wiedzę na temat sytuacji społeczno-historycznej regionu Kaszub przed 1945 rokiem. W tekście głównym prof. dr hab. Maciej Szymanowicz precyzyjnie określa tło topograficzne a zarazem etniczne ludności protestanckiej i katolickiej, analizując współczesną fotograficzną wizję Leszka Żurka. Wymiar socjologiczny przerywania więzi sąsiedzkich tamtego czasu odnajdujemy w esejach Heleny Leman, która ustami ostatnich świadków rugowania ludności ewangelickiej opowiada historie z Połęczyna, Egiertowa, Kaplicy i innych kaszubskich wsi.
Leszek Żurek jest tegorocznym stypendystą Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego i Marszałka Województwa Pomorskiego.

Bez tytułu, Szymbark, 2015–2017, fot. Leszek Żurek

Leszek Żurek – absolwent Akademii Sztuk Pięknych w Gdańsku oraz Akademii Sztuk Pięknych w Poznaniu w dziedzinie fotografii. Wykładowca fotografii i psychofizjologii widzenia w Polsko-Japońskiej Akademii Technik Komputerowych, oddział Gdańsk. Autor fotografii dwóch publikacji albumowych Paradissus Marie oraz Kościół Mariacki w Żukowie. Twórca docenionych cykli fotograficznych (m.in. Moje ogrody, Powidoki, Sekrety, Niepamięci, Kalotypie, Z tego brzegu czasem widać drugi brzeg) oraz prac wideo (filmy Mantra, Powitanie prezentowane w ramach wykładów zagranicznych Krzysztofa Jureckiego pt. Suplement do polskiej sztuki wideo 1980–2006). Współpracuje z muzeami w Trójmieście, głównie z Muzeum Miasta Gdyni. W swych pracach zaprasza widza w podróż w głąb siebie. Posługując się fotografią, zadaje ważne pytanie o tożsamość minionych istnień oraz o trwałość pamięci.

23 listopada 2017 roku, godz. 16.30 zapraszamy na wydarzenie towarzyszące wystawie, wykład prof. UAM dr hab. Macieja Szymanowicza pt. "Odkrywanie terytoriów. Kreacja wizerunku Niemców i Ziem Odzyskanych w polskim fotoreportażu pierwszej dekady po II wojnie światowej", które będzie poświęcone sposobom kreowania wizerunku Ziem Odzyskanych w prasie powojennej.

Więcej informacji: www.mng.gda.pl

Zobacz także:
Wystawa "Mistyczne Indie"
National Geographic Photo Ark – największa wystawa zagrożonych gatunków
Wystawa ''Our World is Beautiful''
Wystawa fotografii ''RAW a blues''
Dwie wystawy w Galerii Bielskiej BWA
Stany skupienia wody w PAN Muzeum Ziemi w Warszawie
Bogdan Dziworski – f/5,6
Wystawa "Sportografia" Chrisa Niedenthala
Andreas Hürlimann "Skały i piaski – fotografie z siedmiu kontynentów"
Czarno-biały świat lat 60. w fotografii Ildefonsa Bańkowskiego
Wystawa "Akt" Andrzeja Kazimierza Wróblewskiego
Wystawa "Bonjour Paris" Ignacego Cembrzyńskiego