Dopasuj sobie aparat
Zawodowi fotografowie to ludzie kapryśni i mający przyzwyczajenia, z którymi rozstają się bardzo niechętnie. Dlatego ważne jest, by aparat tej klasy mogli łatwo dopasować do własnych upodobań. Pod tym względem D300 kontynuuje znakomite tradycje D200, i choć nie można (jeszcze) ustawić w nim "wszystkiego", to jest aparatem szalenie elastycznym.
Menu aparatu (dostępna jest wersja polskojęzyczna) zostało podzielone na sześć zakładek, których nazwy dość dobrze oddają pełnione przez nie funkcje. Jednak dla osoby po raz pierwszy mającej styczność z aparatem systemu Nikona może być trudno zrozumieć podział na "Menu ustawień osobistych" oraz "Ustawienia". W tej ostatniej znajdziemy operacje niezwiązane z wykonywaniem zdjęć, jak formatowanie karty pamięci czy ustawienie jasności wyświetlacza. Z kolei ustawienia osobiste dotyczą funkcji bardziej "fotograficznych", jak niuanse działania autofokusa czy układu pomiaru ekspozycji.

Menu ustawień osobistych podzielone zostało na sekcje odpowiadające różnym funkcjom aparatu.

Dwie kolejne zakładki odpowiadają za przeglądanie wykonanych zdjęć oraz ustawienia typowo fotograficzne, takie jak czułość przetwornika, rozmiar i stopień kompresji zdjęć czy format ich zapisu. Podobnie jak miało to miejsce w modelu D200, ustawienia z Menu fotografowania oraz Menu ustawień osobistych można zapisać w jednym z czterech banków pamięci, przy czym ustawienia z jednej i drugiej zakładki zapamiętywane są osobno, osobno możemy je też przywoływać (literki symbolizujące aktywny bank pokazywane są na wyświetlaczu informacyjnym). Szkoda jednak, że ich wywołanie wymaga wejścia do menu – niestety, funkcji wyboru banku ustawień nie można przypisać do żadnego z przycisków. Ponieważ po pewnym czasie moglibyśmy mieć problemy z zapamiętaniem, jakie było przeznaczenie ustawień zapisanych w poszczególnych bankach, możemy je samodzielnie opisać łatwo rozpoznawalnymi nazwami. Tak rozwiązane banki ustawień nie są jednak wolne od wad. Otóż nie ma żadnego sposobu, by przepisać ustawienia z jednego banku do drugiego. Jeśli zatem jakieś nietypowe ustawienie chcemy mieć w każdym z zapisanych profili, musimy je wprowadzić do każdego z nich osobno.
Jednak same banki ustawień są doskonale znane ze starszych aparatów Nikona. W D300 natomiast wszystkie ustawienia aparatu, w tym również te, które nie są zapisywane w bankach ustawień, można zapisać na karcie pamięci. Ma to kilka zalet. Po pierwsze, pozwala nam zabezpieczyć się przed przypadkową zmianą wprowadzonych ustawień, pieczołowicie cyzelowanych od kupna aparatu. Po drugie, pozwala przenieść tak dopracowane ustawienia na inny aparat. Ta druga możliwość jest dla amatora dość hipotetyczna, jednak w agencji fotograficznej czy sklepie ze sprzętem foto może być wręcz nieoceniona.
Szkoda jednak, że na taki "backup" aparatu można na karcie zapisać tylko jeden. Każdy kolejny zapis ustawień nadpisuje kolejny, a przy tym aparat nie pyta się w takiej sytuacji o potwierdzenie. A przecież aż się prosi, by takie zestawy ustawień można było zapisywać pod różnymi nazwami. Nierzadko zdarza się sytuacja, że wykorzystujemy zupełnie inne ustawienia w plenerze, a inne w studio – wówczas zestaw czterech banków ustawień może nie wystarczyć. Na szczęście jest sposób, choć niekoniecznie elegancki, by kilka takich zestawów zgromadzić. Należy zaopatrzyć się w kilka starych kart o niewielkiej pojemności (dostaniemy je choćby na Allegro za 10-15 zł) i na każdej z nich zapisać osobny zestaw. Przy okazji, w ten sposób zabezpieczymy się przed przypadkowym ich skasowaniem z karty używanej na co dzień.
Dużym atutem D300 są szerokie możliwości definiowania funkcji, jakie pełnią przyciski i pokrętła umieszczone na obudowie.

W D300 zmienić możemy sposób działania większości elementów kontrolnych.

Korzystając z odpowiedniej pozycji w menu, możemy określić rolę przycisków: funkcyjnego Fn i podglądu głębi ostrości oraz blokady ekspozycji i ostrości (AEL/AFL). W większości wypadków możemy zdefiniować zarówno zachowanie aparatu po wciśnięciu samego przycisku, jak i po użyciu w takiej sytuacji pokręteł sterujących.


Szkoda jednak, iż liczba funkcji, jakie można przypisać przyciskowi Fn została ograniczona w stosunku do starszego D200. Przydałaby się również możliwość przedefiniowania funkcji przycisku AF-ON (aktywującego autofokus). Co prawda pełni on ważną rolę w trybie podglądu na żywo, jednak przy korzystaniu z wizjera wiele osób chętnie przypisałoby mu inną rolę.
Tym, którzy korzystali do tej pory z aparatów innych producentów spodoba się możliwość określenia, które z pokręteł jest głównym, a które pomocniczym. Nie jest to jednak funkcja tak rozbudowana, jak ma to miejsce w nowym E-3 Olympusa czy K10D Pentaxa – tam funkcje pokręteł można zdefiniować osobno dla każdego z trybów ekspozycji P/A/S/M. W wypadku D300 możemy dodatkowo wybrać kierunek obrotu pokręteł. Przesiadkowiczom z innych systemów przyda się również możliwość zmiany sposobu wyświetlania drabinki ekspozycji (zamiany strony lewej z prawą), gdyż Nikon przy domyślnych ustawieniach proponuje wartości dodatnie po lewej, a ujemne po prawej stronie drabinki.

Nowością w D300 jest menu komponowane samodzielnie przez użytkownika.

Nowością wprowadzoną w D300 jest menu komponowane samodzielnie przez użytkownika. Szkoda jednak, że zastąpiło ono znane z D200 Recent menu, pamiętające ostatnio wykorzystywane funkcje. Połączenie tych dwóch mechanizmów mogłoby być bardzo użyteczne.

Lekki chaos w menu
Możliwości wpływu użytkownika na funkcjonowanie najróżniejszych elementów D300 są doprawdy imponujące. Nie zawsze ma to jednak pozytywne funkcje. Ogromna liczba pozycji w Menu ustawień osobistych powoduje, że pomimo podzielenia go na sekcje wyraźnie przypisane różnym funkcjom niektóre ustawienia trudno odnaleźć bez dokumentacji. Często jest to spowodowane tym, iż dana opcja odnosi się do funkcjonowania kilku elementów aparatu. Niekiedy jednak można odnieść wrażenie, iż projektanci menu po prostu nie bardzo wiedzieli, gdzie ją umieścić. Choćby opcje dotyczące docelowego foldera i schematu nazywania zdjęć. Dziś królują na pierwszych miejscach Menu fotografowania, podczas gdy z powodzeniem mogłyby wylądować w sekcji d: Fotografowanie/wyświetlanie Menu ustawień osobistych.
Jak już wspomniałem, zarządzanie bankami ustawień nie jest łatwe. Być może zaradziłoby temu wprowadzenie możliwości ich definiowania i modyfikacji z poziomu komputera. Skoro wszystkie ustawienia aparatu można zapisać na karcie pamięci, nic chyba nie stoi na przeszkodzie, by stworzyć dla nich stosowny edytor (tak, jak ma to miejsce w stosunku do opisanych na następnej stronie profili przetwarzania obrazu Picture Control). Jeśli Nikon o tym nie pomyśli, widzę tu wielkie pole do popisu dla firm trzecich. Z pewnością znajdą klientów.