Filtr zmiękczający
Na ogół zależy nam, aby obiektyw dawał jak najostrzejszy obraz. Jednak czasem może nam zależeć, aby zdjęcie było bardziej lub mniej miękkie – np. gdy wykonujemy portret, lub ujęcie plenerowe o charakterze sielanki bądź marzenia sennego. Wówczas pomocny okaże się filtr zmiękczający. Filtry takie w wersji tradycyjnej występują w wielu odmianach różniących się intensywnością uzyskiwanego efektu. Dostępne są również rozmaite odmiany: oprócz najczęściej spotykanego równomiernie zmiękczającego obraz Softfocusa, popularny jest tzw. Softspot, który pozostawia środek kadru ostry, a zmiękcza jego krawędzie.

Filtr zmiękczający Softspot pozwala w bardzo ciekawy sposób wyodrębnić fotografowany obiekt z niezbyt ciekawego tła. Pamiętajmy tylko, że nadaje się on wyłącznie do zdjęć o specyficznym, baśniowym nastroju.

Jeżeli nie zajmujemy się zawodowo wykonywaniem zdjęć portretowych, a chcemy jedynie poeksperymentować ze zmiękczaniem zdjęć, to wcale nie musimy kupować filtrów. Podobne rezultaty osiągniemy naciągając na obiektyw kawałek tiulu lub zwykłą damską pończochę. Inną popularną metodą jest posmarowanie najtańszego filtra UV cienką warstwą wazeliny (uważajmy tylko, aby przypadkiem nie zabrudzić również samego obiektywu – wazelina jest dość trudna do usunięcia). Również komputerowe zmiękczenie obrazu jest proste do wykonania i daje niezłe rezultaty.

Filtry symulujące niewielką głębię ostrości
Rozmycie obrazu związane ze zjawiskiem głębi ostrości jest czymś zupełnie innym, zmiękczenie. Istnieją jednak filtry, które umożliwiają ciekawe manipulacje również głębią ostrości – powiększają i rozmywają określone fragmenty obrazu, pozostałe zachowując ostre.
Użytecznym przy zdjęciach portretowych filtrem jest Center-Spot. Sprawia on, że zewnętrzna część fotografii staje się nieostra. Drugi popularny filtr tego typu to Split Field, którzy dzieli obraz na dwie połówki o różnej odległości ostrzenia: jedna z nich służy zazwyczaj do zdjęć w dużym zbliżeniu. Korzystanie z niej wymusza na fotografującym nastawy manualne, bowiem w większości przypadków automatyka aparatu będzie z takim filtrem współpracowała niepoprawnie.
Podobnie jak w przypadku zmiękczania obrazu, działanie filtrów do podwójnej głębi ostrości możemy symulować. Punktem wyjścia jest zdjęcie o dużej głębi ostrości, którego określone fragmenty poddamy działaniu odpowiednich filtrów. Współczesne programy graficzne, takie jak Photoshop CS2 pozwalają już nawet symulować nieostrość typową dla obiektywów o różnych parametrach.

Filtr podczerwony (IR)
Zdjęcia w podczerwieni to jedna z najbardziej niesamowitych gałęzi fotografii, gdyż ukazuje nasz codzienny świat w sposób zupełnie niezwykły. Białe budynki otoczone jasną poświatą, błyszczące liście drzew (i to niezależnie od tego, czy znajdują się one w słońcu, czy w cieniu), niemal czarne kamienie i ceglane mury oraz zupełnie nierealne niebo. Z pewnością wielu z nas widząc takie zdjęcia, zastanawiało się jak je wykonać.

Znany nam świat na fotografii IR wygląda nierealnie. Wiąże się to z tym, że powstaje dzięki niewidzialnemu dla nas promieniowaniu podczerwonemu.

Umożliwia to filtr typu Infrared. Na pierwszy rzut oka jest on niemal zupełnie czarny lub ciemnoczerwony. Jego zadaniem jest zatrzymywanie promieniowanie światła widzialnego i przepuszczanie tylko fal elektromagnetycznych o długości powyżej 700 nanometrów. Dzięki temu odpowiedni materiał światłoczuły lub matryca cyfraka zarejestruje obraz "malowany" przez podczerwień.
Miłośników cyfrowego poprawiania zdjęć będą niestety zawiedzeni – właściwie nie ma sposobu, aby programowymi narzędziami odtworzyć wiernie na zdjęciu efekt fotografii podczerwonej. Istnieją wprawdzie narzędzia i filtry, które umożliwiają symulowanie tego typu zdjęć (interesująco przedstawia się w tej dziedzinie najnowszy Photoshop CS3), jednak efekty ich działania zawsze będą tylko lepiej lub gorzej wykonanym fałszerstwem.

Inne filtry efektowe
Oprócz trików przedstawionych powyżej istnieje cała masa innych efektów możliwych do wykonania za pomocą filtrów. Niektóre z nich jeszcze dwadzieścia lat temu były szalenie popularne nie tylko w fotografii, ale też w technikach filmowych. Choć dzisiaj trącą one myszką i kiczem, to wiele z nich w pewnych sytuacjach może się okazać przydatne.

Efekt wywołany przez niektóre filtry typu gwiazdka jest tak silny, że używając go powinniśmy fotografować wyłącznie pojedyncze źródło światła. Z reguły nadają się one jedynie do eksperymentów.

Takimi filtrami, niegdyś szalenie popularnymi (i nadal niekiedy przydatnymi) są Cross i Star, zwane również "gwiazdkami". Powodują one powstanie na zdjęciach wokół źródeł światła charakterystycznych rozbłysków. Filtr taki, pozwala urozmaicić zdjęcia nocne i nadać im nieco baśniowego klimatu. Efekt gwiazdki jest dość trudny do uzyskania cyfrowo i bez dobrej znajomości technik grafiki komputerowej raczej nie osiągniemy zadowalających rezultatów.
Innym często używaną niegdyś grupą filtrów są pryzmatyczne filtry zwielokrotniające, powstałe z odpowiednio przyciętych grubych kawałków szkła. Efekty uzyskiwane dzięki nim były szalenie popularne w filmach, programach telewizyjnych i teledyskach z lat osiemdziesiątych. Filtry te są dostępne w najróżniejszych odmianach, różniących się fakturą powierzchni – każdy z nich umożliwia uzyskanie na jednym zdjęciu powielonego obrazu, jednak w nieco odmienny sposób.
Do filtrów efektowych należy też zaliczyć część filtrów barwnych, jeśli służą one nie do wykonywania zdjęć czarno-białych, ale do tonowania fotografii barwnych. Typowym przykładem takiego filtru jest sepia, ale nic nie stoi na przeszkodzie, aby nasze zdjęcia miały dowolną dominantę barwną. Oczywiście w przypadku zdjęć cyfrowych efekt ten jest bajecznie prosty do uzyskania i nie ma potrzeby wydawania pieniędzy na dodatkowe filtry – zwłaszcza, jeśli chcemy tylko poeksperymentować.

Pryzmat o pięciu powierzchniach pozwala uczynić z banalnego przydomowej wierzby całkiem interesującą mozaikę. Niestety filtry tego typu powodują również, że błędy takie jak aberracje chromatyczne i rozmycie krawędzi zdjęć pojawiają się nawet przy takich obiektywach, jak całkiem przyzwoity stałoogniskowy Canon EF 50 mm f 1.8 II.

Większość z filtrów efektowych to proste konstrukcje, łatwo dostępne z drugiej ręki i stosunkowo tanie. Jeżeli mamy ochotę je wypróbować, najlepiej rozejrzeć się w komisach oraz aukcjach internetowych. Nie martwmy się przy tym zbytnio ich jakością wykonania – ponieważ i tak silnie zniekształcają one obraz, nie ma większego sensu oczekiwać w nich obecności wysokiej jakości powłok antyodblaskowych. Z tego też powodu nie należy do rzadkości np. filtr typu gwiazdka dostępny w cenie 20 złotych. Wystarczy jedynie trochę poszukać.