Histogram prawdę ci powie
Z balansem bieli związana jest pozornie trywialna, lecz w rzeczywistości bardzo ważna kwestia: jak stwierdzić czy balans bieli zdjęcia jest poprawny, a jeśli nie, to w jakim stopniu należy go skorygować? Nasz narząd wzroku – mimo, iż fenomenalnie dopasowuje się do różnych warunków oświetleniowych – nie jest zbyt dobrym przyrządem pomiarowym. W zależności od rodzaju oświetlenia w którym pracujemy, możemy nie dostrzegać pewnych subtelnych różnic kolorów (dotyczy to zwłaszcza amatorów fotografii, gdyż osoby zajmujące się nią zawodowo często prędzej czy później uczą się widzieć kolory bardziej precyzyjnie, tak jak robią to np. artyści malarze). Sprawy nie ułatwia też fakt, że monitory różnych producentów wyświetlają kolory w nieco różny sposób i bez precyzyjnej kalibracji czasem trudno jest stwierdzić, czy dane zdjęcie ma już wystarczająco ciepłą kolorystykę. A może jest ona nadal zbyt chłodna?
Na szczęście przychodzi nam z pomocą histogram – bodaj najważniejsze dla fotografa narzędzie udostępniane przez programy graficzne, w tym również Photoshopa. Jednak w postaci uproszczonej, w jakiej zazwyczaj go oglądamy niezbyt nam się on przyda. W oknie przedstawiającym histogram klikamy ikonę ze strzałką w prawym górnym rogu otwierającą listę ustawień dla danej palety. Domyślnie ustawiony tryb Compact view (Widok kompaktowy) zmieniamy na Expanded view (Widok rozszerzony). Następnie w menu rozwijalnym Channel (Kanał) wskazujemy opcję Colors (Styl koloru), dzięki czemu histogram zacznie wyświetlać rozkład wszystkich barw składowych zdjęcia na jednym wykresie.

Histogram fotografii zimowego krajobrazu wykazuje silne przesunięcie niebieskiej barwy składowej w porównaniu do pozostałych. Częściowo przyczyną tego stanu jest duży udział w kadrze błękitu nieba, jednak główną winę ponosi źle ustawiony balans bieli – śnieg na zdjęciu jest wyraźnie niebieski.

Do czego możemy wykorzystać taki histogram? Rozpatrzmy to na przykładzie umieszczonej powyżej fotografii, przedstawiającej zimowy krajobraz u podnóża Śnieżki. Dominującym kolorem na zimowych zdjęciach jest zazwyczaj biel, a więc barwa neutralna. W takiej sytuacji histogramy składowych RGB takiego pejzażu powinny się w przeważającej części pokrywać, tu zaś widzimy silne przesunięcie koloru niebieskiego. Potwierdza to obserwacja zdjęcia – ma ono wyraźną niebieską dominantę, co dostrzeżemy bez trudu (o ile nasz monitor jest w miarę prawidłowo skalibrowany).
Jeżeli teraz dokonamy korekty barwnej tego zdjęcia, choćby za pomocą zaprezentowanej na początku tego artykułu metody zakładającej wykorzystanie filtrów fotograficznych (jest ona najprostsza do wykonania, lecz z całą pewnością nie jedyna), to histogram pozwoli nam stwierdzić, kiedy otrzymujemy kolorystykę najbardziej zbliżoną do ideału. W naszym przypadku, aby uzyskać naprawdę satysfakcjonujące efekty, byliśmy zmuszeni dokonać tego za pomocą narzędzia Color Balance (Balans kolorów). Opisujemy tę technikę w dalszej części tekstu.

Oto skorygowana wersja zimowej fotografii. Ocena jej estetyki w porównaniu ze zdjęciem źródłowym jest sprawą czysto indywidualną i z pewnością może być dobrym ćwiczeniem wrażliwości fotograficznej. Zwracam jedynie uwagę na rozkład barw na zdjęciu. Czy dwie silne plamy bieli – jedna w górnej części kadru (chmury) i jedna w dolnej (śnieg) podzielone przez niebieski obszar w środku (niebo) nie wyglądają lepiej niż wszechogarniający błękit pochłaniający główny temat zdjęcia, czyli tytułowe śnieżne fale.

Korzystanie z histogramu przy zdjęciach o zróżnicowanej kolorystyce
"Wszystko to brzmi ładnie" – powie ktoś – "ale co ze zdjęciami, w których barwy neutralne stanowią niewielki procent kadru?". Jak się okazuje, w takiej sytuacji również możemy posłużyć się histogramem, jako narzędziem kontrolnym podczas dopasowywania balansu bieli.

W przypadku zdjęć, w których nie ma zbyt wiele obszarów neutralnych również można pomagać sobie histogramem. Procedura może wydawać się nieco dziwna, jednak jest ona skuteczna.

Wróćmy do naszego pierwszego przykładu: zdjęcia wykonanego podczas pokazu walk rycerskich w krakowskim Barbakanie. Analiza jego histogramu nie powie nam wiele ponad to, że w scenie dominują jasne, ciepłe barwy (choć my widzimy, że samo zdjęcie jest nieco zbyt chłodne w stosunku do tego, jakie powinno być). W artykule dotyczącym problematyki balansu bieli opisałem m.in. w jaki sposób aparat dokonuje regulacji tego parametru – na podstawie analizy obszaru, który uznaje (lub wskazujemy mu) za neutralny. Podobnie postąpimy my w tym przypadku.

Po zaznaczeniu neutralnego (szarego lub białego) fragmentu zdjęcia, histogram zaczyna przedstawiać rzeczywistą odchyłkę balansu kolorów od wartości prawidłowej. Jest to punkt wyjścia dla edycji – widzimy obecność niebieskiego zafarbu, który powinniśmy zlikwidować.

W pierwszej kolejności musimy taki obszar wybrać. Na naszym zdjęciu jest to kolczuga wykonana z żelaznych kółek. Wskazujemy programowi jej możliwie duży fragment przy pomocy dowolnego z narzędzi służącego do zaznaczania obszarów, np. Rectangular Marquee Tool (Zaznaczanie prostokątne). Zauważmy, jak w tym momencie zmienia się histogram – pokazuje rozkład barw wyłącznie w zaznaczonym wycinku zdjęcia. Od teraz możemy już używać go jako narzędzia do sprawdzenia poprawności balansu bieli na zdjęciu. Następnym krokiem jest uruchomienie narzędzia Color Balance (Balans kolorów) znajdującego się w menu Image | Adjustments (Obrazek | Dopasuj). Pozwala ono na precyzyjną kontrolę nad składowymi barwami zdjęcia i doskonale nadaje się do precyzyjnej korekty balansu bieli, o ile różnica pomiędzy faktyczną temperaturą zdjęcia a pożądaną nie jest zbyt duża. Jest zatem idealny w takiej sytuacji jak nasza, gdy musimy tylko w nieznacznym stopniu docieplić zdjęcie.

Zwróćmy uwagę, że każdemu suwakowi odpowiadają dwa kolory: składowa RGB oraz przeciwna do niej składowa CMY. Jest to zgodne z praktyką fotograficzną, zgodnie z którą, aby pozbyć się jakiejś dominanty, należy użyć filtra o kolorze do niej przeciwnym.

Po otwarciu się nowego okna zobaczymy trzy suwaki, każdy odpowiadający innej składowej barwnej, poniżej zaś trzy przyciski dzięki którym możemy zmieniać kolorystykę osobno w jasnych i ciemnych partiach zdjęcia. Oprócz tego znajdują się tu dwa znajome przyciski Preview (Podgląd) i Preserve Luminosity (Utrzymaj luminancję), które obowiązkowo powinniśmy włączyć.
Spójrzmy teraz na histogram wskazanego przez nas fragmentu zdjęcia. Z jego prawej strony, a więc w obszarze odpowiadającym za jasne elementy obrazu widać przewagę barwy niebieskiej. Włączamy zatem opcję Highlights (Światła) w obszarze Tone Balance (Balans tonów) okna Color Balance i przesuwamy suwak Yellow-Blue (Żółty-Niebieski) powoli w lewą stronę do wartości -18, a następnie Cyan-Red (Cyjan-Czerwony) w prawo, do wartości 19 aby wszystkie wykresy składowe pokrywały się ze sobą w jak największym stopniu (może się okazać, że nie jest to do końca możliwe, ale wystarczy aby najwyższe, centralne punkty wszystkich trzech wykresów znajdowały się w tym samym miejscu). Jeżeli stwierdzimy jeszcze obecność jakiegoś możliwego do skorygowania zafarbu z lewej strony histogramu (a więc w obszarze ciemniejszym), powtarzamy procedurę przy włączonej opcji Shadows (Cienie). Jeżeli histogram wygląda już dobrze lub nasze działania nie przynoszą dalszej poprawy sytuacji, zapisujemy na kartce ustawienia widoczne w polu Color Levels (Poziomy) – pamiętajmy, że są one różne dla opcji Highlights, Midtones i Shadows – i opuszczamy okno Color Balance bez dokonywania zmian klikając przycisk Cancel (Anuluj).

Celem przeprowadzanej przez nas korekty składowych barwnych jest uzyskanie takiego histogramu, w którym wykresy składowych RGB będą się pokrywały.

Mamy już potrzebne nam dane, aby poprawić balans bieli całego zdjęcia. Wciskając kombinację klawiszy [Ctrl] + [D] usuwamy zaznaczenie fragmentu zbroi naszego młodego woja i ponownie otwieramy narzędzie Color Balance. Do parametru Color Levels filtra wpisujemy te same wartości, które otrzymaliśmy edytując przed chwilą neutralny wycinek zdjęcia, pamiętając o wskazaniu odpowiednich zakresów tonalnych w polu Tone balance. Jeżeli tę operację przeprowadzimy prawidłowo, otrzymamy zdjęcie o poprawnym balansie bieli. Ponieważ technika ta prowadzi do pewnego rozjaśnienia zdjęcia, możemy też spróbować przeprowadzić całą obróbkę z wyłączoną opcją Preserve Luminosity lub skorygować ekspozycję za pomocą opcji Levels (Poziomy).

Korekta balansu bieli narzędziem Color Balance z włączonym parametrem Preserve Luminosity pozwala zachować żywą kolorystykę oryginału. Niestety czasem prowadzi również do powstawania przepaleń, jak w naszym przykładzie na białym rękawie młodszego z wojów. Możemy temu zapobiec manipulując wszystkimi suwakami tak, aby na histogramie żaden z wykresów nie został ucięty z prawej strony.

Na zakończenie
Jak można się przekonać, porównując ze sobą wyniki korekty balansu bieli pojedynczego zdjęcia, posługiwanie się różnymi metodami może prowadzić do nieco odmiennych rezultatów. Ma to swoje źródło zarówno w ich zróżnicowanej precyzji, jak i w fakcie, że ostatecznym kryterium poprawności tych działań jest nasz własny osąd. Ten ostatni zaś nie za każdym razem jest taki sam. Ważne jest więc, aby efekty zmian spełniały nasze oczekiwania, nie wymagając jednocześnie od nas więcej pracy niż jest to konieczne. Zachęcam zatem Was do własnych ćwiczeń i eksperymentów i mam nadzieję, że pomogą w tym pliki ze zdjęciami wykorzystanymi przeze mnie w tym warsztacie.

Pobierz zdjęcia do ćwiczeń:
Woje Peruna – plik JPEG, 158 kB
Śnieżne fale – plik JPEG, 98 kB

Zobacz także:
Warsztat: Poprawianie ekspozycji fragmentów zdjęcia w Photoshopie
Warsztat: Szybkie tonowanie zdjęć w programach graficznych
Warsztat: Korekta tonalna zdjęć w programie graficznym
Warsztat: Usuwanie koloru – konwersja fotografii do czerni i bieli
Balans bieli i temperatura barwowa w praktyce
Warsztat: Prosta ramka typu pass-partout w Photoshopie