Kiedy w 2008 roku firmy Olympus i Panasonic ogłosiły debiut systemu Micro 4/3, wielu nie kryło sceptycyzmu. Obecne na rynku systemy lustrzankowe miały na tyle mocną pozycję, iż zabranie im choć niewielkiego kawałka tortu wydawało się bardzo trudne. Przywoływano przy tym trudności, jakie wiele lat wcześniej miał Olympus, promując ideę "cyfrowego" systemu 4/3 (Four Thirds). Okazało się jednak, że aparaty PEN (i cały system Micro 4/3) poradziły sobie nadspodziewanie dobrze, a głoszone przez niektórych wizje rychłego końca tej inicjatywy nie sprawdziły się. Co więcej, pojawili się naśladowcy – kolejne firmy wprowadziły na rynek swoje własne systemy aparatów z wymienną optyką. Co zaważyło na tym, iż aparaty PEN w krótkim czasie zdobyły tylu zwolenników?

Poręczny aparat z serii PEN można mieć zawsze po ręką. Tym razem w trudnych, zimowych warunkach testujemy obiektywy i akcesoria.

Obiektywy dla każdego
Podstawowym założeniem przy konstruowaniu aparatów serii PEN było otrzymanie możliwie małego korpusu z wymienną optyką. W tym celu pozbawiono je układu wizjera optycznego, całkowicie zdając się na kadrowanie na wyświetlaczu bądź za pomocą elektronicznego wizjera. Pozwoliło to zmniejszyć rozmiary i wagę nie tylko aparatów, ale i obiektywów – dzięki ich zbliżeniu do płaszczyzny przetwornika, można stosować prostszą konstrukcję optyczną.

Zmniejszeniu gabarytów obiektywów i aparatów sprzyja mniejsza średnica bagnetu.

Nowy system został tak pomyślany, by już na samym starcie użytkownik miał do dyspozycji możliwie bogaty zestaw. Ponieważ niemożliwym było wyprodukowanie od razu kilkunastu modeli obiektywów, osiągnięto to przez zapewnienie zgodności z "dużym" systemem 4/3. Mimo tego, że owa zgodność ma pewne ograniczenia (zwłaszcza w kwestii działania autofokusa), zapewniło to dostęp do całej gamy wysokiej jakości optyki. Obecnie oferta obiektywów dla systemu PEN jest już znacznie bogatsza i zaspokoi potrzeby większości fotoamatorów:

• M.ZUIKO DIGITAL 17 mm 1:2.8 Pancake – ten standardowy obiektyw szerokokątny (ekwiwalent ogniskowej dla aparatów małoobrazkowych to 34 mm) jest wyjątkowo kompaktowy, nawet wśród obiektywów Micro 4/3: ma zaledwie 22 mm długości przy wadze 71 gramów. Dzięki temu bez problemu można go zabrać w każdą podróż.
• M.ZUIKO DIGITAL ED 9-18 mm 1:4.0-5.6 – superszerokokątny zoom zbudowany z 12 soczewek rozmieszczonych w 8 grupach, w tym z jednej soczewki asferycznej, dwóch podwójnie asferycznych DSA oraz jednego elementu niskodyspersyjnego ED, oferuje pole widzenia od 62 do 100 stopni i pozwala na wykonywanie zdjęć z odległości od 25 cm. Przysłonę o 7 listkach można przymknąć do wartości f/22. Przy rozmiarach 56,5 x 49,5 mm waży zaledwie 155 gramów.
• M.ZUIKO DIGITAL ED 14-42 mm 1:3.5-5.6 – standardowy obiektyw systemu PEN oferuje 3-krotny zoom i świetne parametry optyczne przy bardzo zwartej budowie. By ułatwić jego przenoszenie, wyposażono go w mechanizm parkowania, pozwalający znacznie zmniejszyć jego długość w pozycji transportowej do zaledwie 43,5 mm.
• M.ZUIKO DIGITAL ED 40-150 mm 1:4.0-5.6 – niewielki i lekki teleobiektyw doskonały zarówno dla portretowych zbliżeń, jak i fotografowania odległych scen. Zastosowano w nim cichy i szybki śrubowy napęd AF. Przy wymiarach 63,5 x 83 mm waży 190 gramów.
• M.ZUIKO DIGITAL ED 14-150 mm 1:4.0-5.6 – zoom o uniwersalnym, dużym zakresie ogniskowych (odpowiednik 28-300 mm). W jego konstrukcji wykorzystano 15 soczewek ustawionych w 11 grupach, w tym trzy elementy asferyczne oraz jeden ze szkła o niskiej dyspersji ED. Pole widzenia obiektywu wynosi od 75,4 do 8,2 stopni, a minimalna odległość ostrzenia równa jest 50 cm. Jego rozmiary i waga, jak na obiektyw o ponad 10-krotnym zoomie, są niewielkie – 290 gramów i 63,5 x 83,0 mm.
• M.ZUIKO DIGITAL ED 75-300 mm 1:4.8-6.7 – super teleobiektyw standardu Mikro Cztery Trzecie. Kompaktowy i lekki, oferuje ekwiwalent ogniskowych 150-600 mm dla aparatu na film małoobrazkowy. Zastosowano w nim unikalny śrubowy mechanizm napędowy, który jest cichy, czyli doskonały do filmowania, a także przyczynia się do niezwykle szybkiego ustawiania ostrości (MSC).

M.ZUIKO DIGITAL ED 14-150 mm 1:4.0-5.6 jest wyjątkowo mały i poręczny jak na szkło o tak dużym zakresie ogniskowych.

Oprócz przedstawionych obiektywów Olympus zapowiedział na rok 2011 premiery trzech kolejnych obiektywów, o czym szerzej piszemy w pierwszej części naszego artykułu. Natomiast o tym, jak sprawują się najnowsze konstrukcje Olympusa w praktyce możecie przeczytać w naszej relacji z pleneru w Szwajcarii.
Ponadto obiektywy dla systemu Micro 4/3 oferuje też Panasonic (druga z firm promujących ten system) oraz producenci niezależni, tacy jak Voigtländer.

Mariaż nowego ze starym
To jednak nie koniec zalet wynikających z niewielkiej odległości pomiędzy płaszczyznami bagnetu i przetwornika. Ponieważ wynosi ona zaledwie ok. 20 mm, jest znacznie mniejsza niż w jakiejkolwiek lustrzance. Daje to nader szerokie pole do popisu w kwestii podłączania obiektywów innych systemów, gdyż pozostaje bardzo dużo miejsca na umieszczenie stosownej przejściówki.


Oczywiście największą zgodność uzyskamy z optyką przeznaczoną dla "dużego" systemu 4/3, gdyż kompatybilne są połączenia elektryczne. Nader ciekawie wygląda kwestia współpracy z obiektywami innych systemów, a to za sprawą wspomnianej już niewielkiej odległości pomiędzy płaszczyzną bagnetu a powierzchnią matrycy. Dzięki odpowiednim przejściówkom, do aparatów systemu Micro 4/3 zakładać można nie tylko wszelkie obiektywy lustrzankowe, ale i te stosowane w aparatach dalmierzowych. Co ciekawe, im bardziej "manualny" jest obiektyw, tym lepiej. Dotyczy to zwłaszcza sterowania otworem przysłony za pośrednictwem pierścienia na obiektywie. Jeśli zatem korzystać będziemy ze starszych obiektywów Pentaksa czy Nikona, będziemy mogli regulować wartość przysłony wspomnianym pierścieniem. W wypadku nowszych obiektywów, pozbawionych owego pierścienia, fotografować będziemy mogli jedynie przy w pełni otwartej przysłonie.

Niewielkie gabaryty ''naleśnika'' powodują, że w połączeniu z aparatem z serii PEN tworzą niezwykle poręczny zestaw.

Adaptery dla systemu Micro 4/3 (Four Thirds)
system	producent	model
Bolex C	OEM
Canon EOS	OEM
Canon FD	Novoflex	MFT/CAN
Canon FD	Kindai/Rayqual	FD-M4/3
Contax/Yashica	Novoflex	MFT/CONT
Four Thirds	Panasonic	DMW-MA1
Four Thirds	Olympus	MMF-1
Konica AR	OEM
Leica M	Novoflex	MFT/LEM
Leica M	Kindai/Rayqual	LM-M4/3
Leica M	Voigtlander	VM adapter
Leica M	OEM
Leica M	Panasonic	DMW-MA2M
Leica R	Novoflex	MFT/LER
Leica R	Panasonic	DMW-MA3R
M39 (Leica LTM)	OEM
M42	Novoflex	MFT/CO
Minolta MD/MC	Novoflex	MFT/MIN-MD
Nikon F	Novoflex	MFT/NIK
Nikon F	Voigtlander	F adapter
Olympus OM	Olympus	MF-2
Olympus OM	Novoflex	MFT/OM
Pentax K	Novoflex	MFT/PENT
Pentax K	Voigtlander	K adapter
Sony/Minolta AF	Novoflex	MFT/MIN-AF
T2	Novoflex	MFT/T2
52 mm reverse	OEM

Jak widać, dzięki adapterom lista optyki będącej w zasięgu jest bardzo obszerna. Użytkownik aparatu PEN niewielkim kosztem może wykorzystać większość z obiektywów, które kurzą się po szufladach, gdyż ich macierzyste systemy zakończyły żywot wiele lat temu. Dotyczy to zwłaszcza obiektywów dla aparatów dalmierzowych, których nie można zamontować do lustrzanek. Na powyższej liście znalazły się nawet adaptery dla obiektywów od kamer filmowych 16 mm czy też pozwalające podłączyć aparat do większości teleskopów. Pole do eksperymentów jest zatem bardzo szerokie.