Fotografowie "Gazety Wyborczej" codziennie przez 20 lat przyglądali się Polsce, Europie i światu. Pokazywali współczesność na milionach klatek. Jak je uporządkować, jak z tego bogactwa ułożyć opowieść o wolności?


Wystawa w Zachęcie nie ma swojej chronologii. Kuratorzy odrzucili tradycyjny sposób ekspozycji, nie chcieli, by rocznicowa ekspozycja była tylko popisem sztuki fotografowania. Skupili się na tym, co wspólne dla autorów i czytelników — na doświadczeniu wolności.

1989 - Warszawa. Demontaż pomnika Feliksa Dzierźyńskiego Fot. Jacek Marczewski, Agencja Gazeta

Nasza wystawa ma wielu bohaterów. Wśród nich wielcy Polacy: Jerzy Giedroyc, Wisława Szymborska, Andrzej Wajda. A obok: urzędnicy, nauczycielki, rolnicy, feministki, Romowie, bezrobotni, anonimowi przechodnie, czy nietypowe spotkania współobywateli, których Jerzy Gumowski fotografował z lotu ptaka. Jednak głównym bohaterem jest zmiana. Podkreślają to sekwencje fotografii sprzed dwóch dekad kontrastujące z obrazami współczesności. Zmianę rejestrują również amatorzy, także ich prace znalazły się na wystawie. Zdjęcia może niedoskonałe, ale szybkie i szczere. Zawodowcom odebrano wyłączność. Dziś fotografują wszyscy. Dlatego profesjonaliści stawiają sobie pytania o społeczny sens ich zawodu. Jedni odrzucają skostniałe, z pozoru doskonałe formy na rzecz spontaniczności, inni wracają do korzeni sztuki fotografii.

2007 - Warszawa. Koniec protestu pielęgniarek. Protestujące wychodzą z Urzędu Rady Ministrów po rozmowach z premierem Jarosławem Kaczyńskim Fot. Anna Bedyńska, Agencja Gazeta

Kolejnym bohaterem wystawy są zbiorowe emocje: wydarzenia polityczne, ekonomiczne, religijne, sportowe. Niekończące się debaty o kształcie polskiej szkoły, reformie służby zdrowia, Kościele, homofobii, lustracji, antysemityzmie. I wreszcie codzienność każdego z nas nieujęta w ramy wydarzeń i dat. Kalejdoskop zaskakujących, dynamicznych sytuacji, w których zawiera się paradoks — polska rzeczywistość dorasta do europejskiej normy. Z wielu zdjęć jakby wyparowała nadwiślańska egzotyka. Transformacja mimo wszystko okazała się sukcesem. Ale obok istnieje Polska, która prawie się nie zmienia, starość i bieda w 1989 i 2009 roku wyglądają niemal tak samo.

1989 - Czechosłowacja. Aleksander Dubczek i Vaclav Havel podczas wiecu na Placu Wacława w Pradze Fot. Krzysztof Miller, Agencja Gazeta

Przełom demokratyczny otworzył przed nami świat. Każdy ma szansę spotkania innych ludzi, przedstawicieli innych kultur, religii, sposobów myślenia. Skorzystali z niej także fotografowie "Gazety" — tancerka flamenco w Sewilli, arabscy imigranci pod Paryżem, sycylijscy rybacy, hipisi z USA, bezdomne dzieci w Petersburgu, król rumuńskich Cyganów, uchodźcy z Kosowa, polskie Boże Narodzenie w Edynburgu — zapis bogactwa i różnorodności świata. Ale w obiektywach fotografów znalazły się też miejsca szczególne: Czeczenia, Palestyna, Afganistan, Irak, kraje afrykańskie i ludzkie życie naznaczone wojną. Na ich tle rewolucje 1989-1990 w Europie Środkowej i Wschodniej wydają się cudem.

2008 - Chiny, Pekin. Bieg maratoński podczas Igrzysk Olimpijskich Fot. Bartosz Bobkowski, Agencja Gazeta

Kuratorzy wystawy:

• Dominique Roynette – dziennikarka, dyrektorka artystyczna francuskich dzienników, współautorka wielu graficznych koncepcji "Gazety"
• Piotr Wójcik – fotograf, szef działu foto
• Joanna Kinowska – fotograf, kierowniczka działu edukacji Zachęty
• Grzegorz Rytel – projektant ekspozycji
• dźwięk Paweł Ziętara – TOK FM