Wasyl Jermiłow (1894–1968), awangardowy artysta ukraiński, działający głównie w Charkowie, określany jako założyciel ukraińskiej wersji konstruktywizmu, odkrywany jest dzisiaj w Polsce. Na tej pierwszej polskiej wystawie w Asymetrii która ze względu na swój charakter, jest też światową premierą, galeria zaprezentuje archiwalne fotografie z lat 20.30. XX wieku i późniejszych, prezentując prace artystyczne Wasyla Jermiłowa.

Fotografie – dokumenty wykonane jeśli nie przez samego artystę to z pewnością pod jego opieką, a pochodzące z prywatnego archiwum kuratora i przyjaciela artysty, Dymitra Horbaczowa.

Na fotografii z Pałacu Pionierów, datowanej na 1937 r. widać portret Wasyla Jermiłowa odbity w lustrzanej sferze, znajdującego się w jednej z klas laboratorium. Choć sfera lusterka (najprawdopodobniej od roweru)deformuje wnętrze, widoczne kable i wykresy na ścianach wskazują na jej techniczny charakter, nie jest więc to np. klasa fechtunku, która jako jedna z wielu była oddana do użytku młodych pionierów.

Artem, fot. Wasyl Jermiłow

Artyści Bauhausu w latach 20-tych XX wieku, wykuli pojęcie New Vision lub Neue Optik, jako autonomicznej praktyki artystycznej, stosującej się do własnych praw kompozycyjnych i świetlnych, eksperymentu fotograficznego, w efekcie którego aparat staje się nowym okiem oglądającym świat. Tego typu fotografie wykonywał np. Georg Muche, niemiecki malarz związany z Bauhausem od 1920 roku, który badał w ten sposób zależności pomiędzy formą a powierzchnią. W 1921/22 r. wykonał swój autoportret w sferycznym odbiciu w metalowej kuli, gdzie widzimy go siedzącego za biurkiem z insygniami jego pracy: szklaną kulą, modelem architektonicznym, jego aparatem i obrazem.

Wracając jednak do portretu Jermiłowa z Pałacu Pionierów, czy chodzi tutaj jak w przypadku G. Muche o badanie dotyczące wewnętrznych właściwości materiałów, w relacji do eksperymentalnych odbić i załamań w widzeniu? Na fotografii z 1937 r. widać m. in. stojącego obok Jermiłowa mężczyznę, który trzyma wężyk od aparatu, a więc to on jest wykonawcą zdjęcia. Obaj; fotograf i Jermiłow, a także trzeci mężczyzna stojący po lewej stronie w głębi laboratorium znieruchomieli wpatrzeni w fotografowany obiekt. Nie widać tutaj wrażenia podobnego tak jak w przypadku fotograficznych portretów Witkacego wykonywanych przez Głogowskiego, gdzie choć prawa autorskie należą do fotografa Głogowskiego to sam obraz jest kreacją artystyczną Witkacego.

Pałac Pionierów, plakat

Wszystkie postacie tutaj uczestniczą w jakimś spektaklu, który choć zarejestrowany został w klimacie Bauhausu, w odbiciu zniekształcającego lustra, to spektakl ten zmierza zupełnie w innym kierunku, i być może nie stanowi naukowych badań o charakterze artystycznym.

Sarah Bodin, autorka tekstu do katalogu wystawy Jermiłowa w Leonard Hutton Galleries w Nowym Jorku z 1990 roku tak pisze o Jermiłowie:
„Był on jednym z rosyjskich artystów awangardowych (tutaj słusznie zaprotestowałaby Tatyana Pawłowa, wskazując na ukraińską narodowość artysty, który wybrał drogę wizjonerskiej abstrakcji zważając jednocześnie na wezwanie Utopijnej reformy. Dla Jermiłowa jednak sama abstrakcja nie miała siły napędowej, gdyż był gorąco oddany krainie swych narodzin, obyczajom i sztuce wernakularnej Ukrainy.”

Fotografia wernakularna wg. Cheroux, francuskiego badacza fotografii, staje się jednak sobą, kiedy traci walor użytkowości, „gdy traci pierwotną wartość, to znaczy, gdy nie służy już temu, po co powstała.” Kiedy opuszcza rodzime środowisko, a staje się jako obraz innym sztuki, gdy stawia przed sztuką zwierciadło.

Niezależnie od tego na ile Jermiłow jest twórcą lub wykonawcą fotografii z Pałacu Pionierów, niewątpliwie bierze udział w spektaklu, który dzisiaj można nazwać wernakularnym.

Więcej informacji: asymetria.eu

Zobacz także:
Wystawa Janusza Foglera w Warszawie
Wystawa Makom Dani Karavan
Wystawa fotografii otworkowej
Dzień dobry Marilyn we Wrocławiu
Antyfotografia Zdzisława Beksińskiego
Subtelność Judith Roder
Wystawa Bycie i czas
Trzecia Zmiana
Wystawa Zbigniewa Lindnera